KHU CÔNG NGHIỆP SINH THÁI MÔ HÌNH PHÁT TRIỂN MỚI

Tính đến cuối năm 2020, trên phạm vi cả nước có 369 KCN được thành lập (114 nghìn ha), trong đó, diện tích đất công nghiệp đạt khoảng 73,6 nghìn ha (chiếm 59,3% đất tự nhiên). Các KCN này đã góp phần đáng kể vào tăng trưởng kinh tế, tuy nhiên, hoạt động sản xuất, tiêu thụ tài nguyên tại các KCN cũng còn đó phát sinh chất thải, gây ra những tác động tiêu cực ảnh hưởng tới môi trường và sức khỏe con người. Do vậy, việc hình thành mô hình KCN sinh thái là hết sức cần thiết, là một công cụ hiệu quả giúp phát triển bền vững, trong đó hiệu quả thấy rõ là lượng tài nguyên tiêu thụ sẽ giảm đi nhưng không ảnh hưởng đến tốc độ tăng trưởng và hiệu quả kinh tế của DN trong các KCN sinh thái.
Ba yếu tố cơ bản của KCN sinh thái bao gồm quản lý môi trường và hiệu quả tài nguyên, sản xuất sạch hơn ở mỗi DN trong KCN và các mạng lưới cộng sinh công nghiệp giữa các DN và hạ tầng xanh của KCN. Mô hình KCN sinh thái được thực hiện thành công ở nhiều nước như Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản, Mỹ, Úc và nhiều nước châu Âu. Theo Nghị định 82/2018/NĐ-CP của Chính phủ về quản lý KCN và KKT, nêu rõ mục tiêu chính sách khuyến khích phát triển KCN sinh thái và các tiêu chí xác định KCN sinh thái ở Việt Nam. Về bản chất, KCN sinh thái là một “cộng đồng” các DN sản xuất và dịch vụ có mối liên hệ mật thiết trên cùng một lợi ích, hướng tới hoạt động mang tính xã hội, kinh tế và môi trường chất lượng cao, thông qua sự hợp tác trong việc quản lý các vấn đề môi trường và nguồn tài nguyên. Bằng các hoạt động hợp tác chặt chẽ với nhau, “cộng đồng” KCN sinh thái sẽ đạt được một hiệu quả tổng thể lớn hơn nhiều so với tổng các hiệu quả mà từng DN hoạt động riêng lẻ gộp lại. 
Hiện nay, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã và đang triển khai dự án thí điểm mô hình KCN sinh thái tại 3 KCN thuộc tỉnh Ninh Bình, Đà Nẵng và Cần Thơ. Sau 4 năm triển khai, 72 DN tham gia chương trình này đã áp dụng các giải pháp sử dụng hiệu quả tài nguyên và sản xuất sạch hơn (RECP), góp phần cải thiện hiệu quả tài nguyên giúp tiết kiệm hằng năm, tương ứng 75 tỷ đồng thông qua cắt giảm 17,8 triệu kWh điện, 429.000 m3 nước và một số lượng đáng kể các nguyên, nhiên vật liệu khác. Chẳng hạn, khói nóng từ nhà máy sản xuất thép có thể được tái sử dụng cho các DN ngành dệt may để là ủi vải. Thông qua việc giảm phát thải khí nhà kính, môi trường ở khu vực dân cư lân cận cũng giảm thiểu đáng kể.
Riêng tại KCN Hòa Khánh (Đà Nẵng), theo đánh giá sơ bộ về kết quả thí điểm, 8/8 công ty tham gia thí điểm chuyển đổi đã tiết kiệm được năng lượng điện từ 5-10%, nước tiết kiệm được 3-5%, giảm thải CO2 là 510,1 tấn/năm; COD là 95 kg/năm. Các DN này đang thực hiện mô hình Cộng sinh công nghiệp với 6 giải pháp cộng sinh (nhiệt, nước, chất thải rắn). Các DN đã bước đầu thực hiện các bước của chu trình những thứ thải ra của DN có thể làm nguyên liệu đầu vào cho DN kia hoặc tận dụng nhiệt thừa, năng lượng thừa trong qua trình sản xuất của mình để chia sẻ cho DN liền kề. Kết quả trên cho thấy tiềm năng lớn trong việc tiết kiệm tài nguyên tại các KCN của Việt Nam, từng bước hình thành các KCN sinh thái.
Hiện nay, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đang lấy ý kiến về dự thảo Thông tư hướng dẫn xây dựng KCN sinh thái, DN sinh thái. Hi vọng thời gian tới, sau khi Thông tư hướng dẫn được ban hành, sẽ có nhiều mô hình KCN sinh thái, DN sinh thái được hình thành, góp phần đáng kể vào chiến lược tăng trưởng xanh của Việt Nam.